Winterverblijf: Interview Sainkho Namchylak in De Morgen

Weer even thuis in Antwerpen

'Nomadische' keelzangeres Sainkho Namtchylak op de scène in het Toneelhuis
Het is een lange weg geweest voor de etnisch Mongoolse Sainkho Namtchylak: van een dorp in het toen nog Sovjet-Russische Tuva naar de scène van het Antwerpse Toneelhuis, waar ze vanaf volgende week meespeelt, danst en vooral zingt in Winterverblijf van Lotte van den Berg.

Namtchylak: 'De meeste artiesten zijn nomaden, denk ik, ze willen altijd weer op andere podia staan.'

Antwerpen - Je zou haar een nomade kunnen noemen, zoals haar voorouders, zij het dat het in haar geval niet de noden van de kuddes zijn die haar steeds weer doen verkassen, en dat haar woning evenmin een joert is.

Sainkho (50) vond die ronde tenten in vilt overigens zelf behoorlijk exotisch, al logeerde ze er met haar ouders wel in als ze tijdens de zomer op familiebezoek ging. "Ik kan het niet helpen", zegt ze lachend, "de meeste artiesten zijn nomaden, denk ik, ze willen altijd weer op andere podia staan, ze willen hun kunst aan een nieuw publiek tonen, of het nu keelzang is of opera."
Dat Sainkho een van de traditionele kunstvormen van haar volk beheerst, heeft alvast weinig met haar familie te maken. "Mijn ouders waren nieuwe sovjetburgers, overtuigde communisten die in een van de eerste heuse flatgebouwen woonden van de stad Kyzyll. De werkeenheid had die toegewezen aan mijn vader, die tv-journalist en commentator internationale politiek was. Mijn ouders hebben me overigens een erg gelukkige kindertijd gegeven, wat met hun uitvoerige aandacht te maken had, voor mij als eerste kind, maar evengoed met het optimisme van die tijd. De eerste raketten werden toen immers gelanceerd, er werd op de maan geland en we waren er vast van overtuigd dat het maar een kwestie van tijd was vooraleer we de wezens zouden leren kennen die op andere planeten leefden."
En toch zou Sainkho zich niet lang in dat modernistische vooruitgangsdenken inschrijven. "Noem het een typische adolescentie: ik keerde me totaal tegen mijn vaders communisme en luisterde naar 'verboden' platen van The Beatles en Stevie Wonder. Ik was een rebel die niet aan de toekomst dacht, die zwanger raakte nog voor de studies af waren, en die gehaast was om een nieuw leven te beginnen in Moskou."
Dat gebeurt ook als Sainkho twintig is en net moeder. Ze zorgt de eerste drie jaar voor haar dochter, schrijft zich in aan wat nu het Moskouse conservatorium is en wint in 1986 een zangwedstrijd. "Daarna is het snel gegaan. Ik mocht mee op tournee met een folkloristisch gezelschap van artiesten uit de hele Sovjet-Unie. Eerst naar Spanje, dan naar Australië, Nieuw-Zeeland en Italië."

Van die eerste reis, naar Spanje, herinnert Sainkho zich nog erg veel. Twee weken was ze in Sevilla en Granada en toen ze weer thuiskwam, moest ze daar een hele maand van bekomen. "Dat het niet eerlijk was, vond ik, en dat ze ons ontzettend hadden voorgelogen. Zie je, ik was opgegroeid met het discours dat het leven in een kapitalistische maatschappij ronduit verschrikkelijk is, dat mensen er ziekelijke wezens zijn. En wat bleek? De Spaanse realiteit lag niet ver van de onze en bovendien was ik ondersteboven van de culturele rijkdom die ze hadden. Ik maakte er onder meer kennis met flamenco en jazz, wat ik absoluut geweldig vond."

Intussen waren het in Moskou erg woelige tijden. "Begin jaren negentig kwamen de eerste privatiseringswetten, het werd een ware pak-de-poenshow, er hing ontzettend veel vijandigheid in de lucht, de roebel werd aan gigantische schommelingen onderhevig, de winkels raakten leeg. Tevens werd de greep van criminele bendes op de stad steeds groter, Moskou werd erg gevaarlijk. Je ziet het overigens aan de dertigers van nu, die hun jeugd in die woelige jaren negentig beleefden: ze hebben geen waarden. Die van de gewezen Sovjet-Unie waren onderuitgehaald en er kwamen er geen andere voor in de plaats. Het is de informatiegeneratie maar waarheid is er niet."
Tegelijk had Sainkho het er erg druk. Ze lanceerde zich in een theaterproject, werkte met free jazzmuzikanten en vertrok steeds vaker op tournee. "En toen kwam er een project in Berlijn, waar de Muur net was gevallen en alles mogelijk werd. Er was groot optimisme, de galeries en de kunstinitiatieven vermenigvuldigden zich, er was ook veel geld. Berlijn was een vreemdsoortig eiland waar van alles te ontdekken viel."
Het is in die periode dat ze haar latere man, een Oostenrijkse saxofonist, leert kennen, die er haar van overtuigt om haar dochter te laten overkomen en zich in Wenen te vestigen. "Mijn eigen interactie met Wenen is altijd heel beperkt gebleven. Het kwam er eigenlijk op neer dat ik haast voortdurend op tournee was. Echt veel brachten de concerten niet op, dus moest je vaker optreden."
Uiteindelijk besloot Sainkho meer etnisch geïnspireerde muziek op te nemen, ze bracht verschillende cd's uit met traditionele keelzangen en verkaste naar Dublin. "Het was er mij vooral om te doen in een Engelstalige omgeving te wonen, en aangezien Londen onbetaalbaar is, was dit een goed alternatief." Sainkho schrijft er twee boeken en brengt ook nieuw werk uit.
Maar ook Dublin was een tijdelijke stek. Sinds deze zomer werkt Sainkho op uitnodiging van het Toneelhuis in Antwerpen aan Winterverblijf van Lotte van den Berg. "Ik mis de concerten wel, dat kan ik niet ontkennen, maar tegelijk vind ik het hier heerlijk. Ik heb meer dan zomaar vriendschap gevonden. Misschien heeft het te maken met het feit dat de regisseuse haar stuk heel organisch laat ontstaan, wat de participatie van alle deelnemers sterk verhoogt, maar ik vind deze groep heel erg hecht. Meer nog dan de vriendschap voel ik het begrip van de anderen, en dat is zeldzaam."

08/12/2007 - De Morgen - Catherine Vuylsteke